Họ Ngô Vọng Nguyệt khánh thành tu bổ từ đường – Gặp mặt giao lưu

Thứ hai - 14/04/2025 00:07

Ngày 13/4/2025, họ Ngô Lệnh tộc Vọng Nguyệt, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh đã long trọng tổ chức Lễ khánh thành công trình tu bổ Di tích quốc gia “Nhà thờ 5 Tiến sĩ họ Ngô”, tôn tạo lăng mộ Thủy tổ tỷ – Phụ tiết Tinh môn và Nhị thế tổ – Hoàng giáp Ngô Ngọc, đồng thời tổ chức gặp mặt giao lưu một số vấn đề về Dòng Ngô Khế.

Tham dự buổi lễ có đại diện cấp ủy Đảng, chính quyền, các ban ngành địa phương và đại diện các dòng họ bạn trong làng Vọng Nguyệt. Về phía Hội đồng họ Ngô Việt Nam, có Phó Chủ tịch Ngô Tiến Quý và một số thành viên khác.
Hội đồng họ Ngô TP Hà Nội cử đoàn đại biểu do ông Ngô Duy Toán – Phó Chủ tịch dẫn đầu.
Hội đồng họ Ngô tỉnh Bắc Ninh cử đoàn do ông Ngô Diên Hồng, Phó Chủ tịch Hội đồng dẫn đầu.
Ngoài ra, đại diện nhiều chi họ Ngô trên toàn quốc cũng về dự lễ, tiêu biểu như:
•   Họ Ngô Trảo Nha (Hà Tĩnh) – ông Ngô Đức Hải, Chủ tịch Hội đồng gia tộc dẫn đầu;
•   Họ Ngô Tam Sơn (Bắc Ninh) – ông Ngô Phú Đức, Trưởng tộc dẫn đầu;
•   Họ Ngô Thì Tả Thanh Oai (Hà Nội) – ông Ngô Ngọc Liên, Chủ tịch Hội đồng gia tộc dẫn đầu;
•   Họ Ngô Lý Trai (Nghệ An) – ông Ngô Văn Công, Trưởng tộc dẫn đầu;
•   Họ Ngô Vi Tả Thanh Oai (Hà Nội) – ông Ngô Xuân Sơn, Chủ tịch Hội đồng gia tộc dẫn đầu;
•   Họ Ngô Đồng Phang (Thanh Hóa) – ông Ngô Văn Khéo, Chủ tịch Hội đồng dẫn đầu;
•   Họ Ngô Đăng Dục Nội (Đông Anh) – ông Ngô Đăng Chi, Chủ tịch Hội đồng dẫn đầu;
•   Họ Ngô La Phù (Hà Nội) – ông Ngô Văn Quyền, Chủ tịch Hội đồng dẫn đầu;
•   Họ Ngô Khúc Toại (Bắc Ninh) – ông Ngô Phúc Thanh dẫn đầu
… và nhiều đại diện khác.
Theo nghiên cứu của PGS.TS Ngô Quý Ty – hậu duệ đời thứ 16, nhà thờ họ Ngô Lệnh tộc Vọng Nguyệt được hình thành từ giữa thế kỷ XV để thờ Thủy tổ, các bậc tiên tổ và các bậc khoa bảng dưới các triều đại phong kiến. Tương truyền, mảnh đất dựng nhà thờ vốn do bên ngoại của hai cụ Thủy tổ cấp cho; về sau, khi họ phân chi, nơi đây trở thành nhà thờ đại tôn.
Trong thế kỷ XX, nhà thờ được công nhận Di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh hai lần (năm 1988 và 1998). Đặc biệt, ngày 13/12/2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ký quyết định xếp hạng Di tích cấp Quốc gia, mang tên “Nhà thờ 5 Tiến sĩ họ Ngô”.

Nơi đây từng là địa điểm tổ chức nhiều nghi lễ trọng đại của dòng họ, trong đó tiêu biểu là các lễ vinh quy bái tổ cho các vị Hoàng giáp, Tiến sĩ. Trong lễ vinh quy năm 1641 của Tiến sĩ Ngô Nhân Tuấn, quan Thái bảo – Thường Quận công Nguyễn Danh Thế đã về dự, đọc bài “Trường văn chúc mừng” ca ngợi truyền thống “danh gia vọng tộc” của họ Ngô, bài văn hiện vẫn còn lưu giữ.
Dù qua nhiều lần trùng tu, gần nhất vào các năm 1999 và 2022, nhà thờ vẫn giữ được nét kiến trúc cổ kính, đặc biệt là tòa hậu đường nơi lưu giữ nhiều di sản Hán – Nôm có giá trị: 8 đôi câu đối, 4 bức đại tự, 1 bảng khắc gỗ “Ngũ đại liên trúng Tiến sĩ từ đường”, 4 bộ gia phả cổ và nhiều văn bản Hán – Nôm khác.

Thủy tổ họ Ngô Vọng Nguyệt là cụ Ngô Nguyên, Quốc Tử Giám Giám sinh, Ứng vị Nội mật lại – một trong sáu người con "cư biệt quán" của Thanh Quốc công Ngô Khế. Khoảng giữa thế kỷ XV, do biến động chính trị, ông về ẩn cư tại làng Vọng Nguyệt (xứ Kinh Bắc), được một vị quan họ Chu che chở và gả con gái là Chu Thị Bột cho. Sau này, bà trở thành Tổ Bà, được nhân dân tôn xưng là “Bà Thí Thóc” – hiệu Trinh Liệt, được vua phong Tiết phụ Phu nhân, ban bốn chữ vàng: “Phụ tiết Tinh môn”.
Câu chuyện "Bà thí thóc" là một minh chứng sống động cho đức độ, nhân nghĩa và tinh thần tương thân tương ái của người xưa. Trong nạn đói, bà đã nghĩ ra cách giúp dân: cho người nghèo gánh thóc “đi bán”, thực chất là phát chẩn; sau còn đốt cả văn tự xóa nợ cho dân. Hành động ấy sống mãi trong dân gian như một truyền thuyết có thật đầy nhân văn. Hiện tại gian thờ Tổ Bà còn treo đôi câu đối:
Túc chẩn bần nhân đức thụ âm bồi lai dã viễn
Thiên thu phúc địa bảng hoa kế phát cửu di phương
(Hành thiện cứu dân nghèo, tích đức truyền âm xa muôn thuở;
Nghìn đời nhờ đất phúc, khoa danh kế tiếp mãi lưu hương).

Họ Ngô Vọng Nguyệt là một dòng họ lớn, danh giá, được tôn xưng là “Lệnh tộc”, hiện có hơn 1.000 suất đinh. Trong lịch sử khoa bảng, dòng họ từng có 5 thế hệ liên tiếp đỗ Đại khoa, khởi đầu là Hoàng giáp Ngô Ngọc, đỗ năm Đinh Mùi – Hồng Đức thứ 18 (1487), đời vua Lê Thánh Tông. Ngoài ra, dòng họ còn có nhiều cử nhân, tú tài, nho sinh trúng thức giữ các chức quan như: Tri phủ, Tri huyện, Huấn đạo, Mậu lâm tá lang, Cẩn sự tá lang… Các vị này đều được phối thờ trong nhà thờ và được xướng danh trong văn tế cáo xuân.
Ngô Ngọc, hiệu Điềm Xuyên, là con trai trưởng của Thủy tổ Ngô Nguyên. Mồ côi cha từ nhỏ, được mẹ nuôi ăn học, về sau được bên ngoại giúp đỡ. Năm 33 tuổi, ông đỗ Hoàng giáp, làm quan đến chức Lễ khoa Đô cấp sự trung – đứng đầu Lễ khoa. Sự thành đạt của ông mở đầu cho truyền thống "Thế xuất khoa", đặt nền móng cho dòng họ “Ngũ đại liên trúng” của đất Kinh Bắc.

Chiều ngày 12/4/2025, tại khuôn viên nhà thờ, đã diễn ra buổi gặp mặt giao lưu một số vấn đề liên quan đến Dòng Ngô Khế – một dòng họ lớn, có vai trò trung tâm trong hệ thống họ Ngô Việt Nam. Thường trự Hội đồng họ Ngô Việt Nam cử các Phó Chủ tịch: Ngô Hữu Minh, Ngô Văn Xuân cùng nhà nghiên cứu lịch sử – họa sĩ Nguyễn Văn Chiến tham dự.
Theo thống kê sơ bộ, trong hơn 260 chi họ kết nối về Khởi tổ Ngô Nhật Đại, có tới 180 chi họ thuộc Dòng Ngô Khế. Trong số 97 vị đỗ Đại khoa họ Ngô, Dòng Ngô Khế chiếm 36 vị, cùng hàng loạt danh nhân tiêu biểu qua các thời kỳ như: Ngô Thì Sỹ, Ngô Thì Nhậm, Ngô Văn Sở, Ngô Đức Kế, Xuân Diệu, Ngô Gia Tự, Ngô Gia Khảm, Ngô Gia Hy…
Buổi giao lưu có gần 10 ý kiến phát biểu, tập trung làm sáng rõ thêm các vấn đề lịch sử, phả hệ và kết nối dòng họ.

Ngô Văn Xuân

Dươi đây là một số hình ảnh: