Tìm sự kiện và nhân vật họ Ngô trong Đại Nam thực lục (Kỳ 5)

Thứ ba - 17/09/2019 18:04

ngotoc.vn xin giới thiệu tiếp Kỳ 5 bài Tìm sự kiện và nhân vật họ Ngô trong Đại Nam thực lục, phần biên chép về giai đoạn tiếp theo của triều Minh Mạng.

Quyển 71. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 1. Tìm mua thơ văn của Lê Thánh Tông. Nghiêm cấm buôn bán gỗ lim. Kho trong thành phủ Hà Hoa trấn Nghệ An ban đêm phát hỏa, gạo muối bị cháy gần hết. Tri phủ Nguyễn Văn Mỹ và đồng tri Ngô Quang Diệu [họ Ngô Tàu ở Vọng Nguyệt] đều bị cách chức, gạo muối bị thiệt hai bắt phải chia nhau mà bồi thường (tr.146).

Quyển 72. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 3. Thự Hữu tham tri Hộ bộ Ngô Phúc Hội đổi thự Tả tham tri.

Quyển 73. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 4. Tra xét án (con cháu nhà Tây Sơn): Văn Lương, Văn Đức, Văn Đâu đều chém ngang lưng, ném thây ra biển; con Trần Quang Diệu là Trần Quang Tồn và Nguyễn Văn Thể cùng đồng bọn gồm 15 người đều bị trảm quyết (tr.166).

Quyển 74. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 6. Ngô Phúc Hội phạm tội bị cách chức (tội quản lý kho kém làm thất thoát nhiều). Sai Trấn thủ Hưng Hóa Vũ Văn Tín và thự Tham hiệp Ngô Huy Tuấn đem lính và voi đến châu Chiêu Tấn kinh lý việc biên thùy. Mở khoa thi hương các trường Thừa Thiên, Nghệ An, Gia Định. Lấy đỗ trường Thừa Thiên 14 người; Trường Nghệ An 18 người; Trường Gia Định 19 người. Sau duyệt lại cả 2 trường có 11 người bị đánh hỏng cho xuống tú tài.

Quyển 75. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 8. Trấn thủ Hưng Hóa Vũ Văn Tín thự Tham hiệp Ngô Huy Tuấn bắt được tên Diêu Doãn An, nên rút quân về, dọc đường Tín ốm chết. Tháng 9 mở khoa thi hương ở Thanh Hóa, Bắc Thành và Nam Định lấy đỗ 61 cử nhân: Trường Thanh Hóa 9 người; Trường Bắc Thành 20 người có Ngô Quang Tuấn, Ngô Đặng Quang; Trường Nam Định 32 người.

Quyển 76. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 10. Chia định địa hạt các tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Nghệ An, Hà Tĩnh, Thanh Hóa, Hà Nội, Ninh Bình, Nam Định, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Yên, Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang, Bắc Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Cao Bằng (tr.229). Tham hiệp Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn thăng bổ Án sát sứ.

Quyển 77. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Tân Mão 1831, Minh Mạng năm thứ 12. Từ Tháng 11. Hộ bộ Tả thị lang sung làm việc Nội các Hà Tông Quyền bị tội, mất chức. Đổi phủ Quy Nhân làm phủ Hoài Nhân.

Quyển 78. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 1. Ban HỌ cho các tri huyện người dân tộc chưa có HỌ như họ Bảo, họ Đạo, v.v… (tr.275). Điều Hộ bộ thự Hữu tham tri lĩnh Gia Định thành Hộ tào Ngô Bá Nhân làm thự Binh bộ hữu Tham tri.

Quyển 79. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 3. Hai kho Xích Đằng ở Sơn Nam và Hải Dương, bọn lại viên coi kho lấy cái hộ kiểu mới tháo ván đáy ra đẽo trũng rồi lắp vào để lạm thu. Hai kẻ đứng đầu là Nguyễn Đình Hiển và Lê Văn Thanh đều bị chém bêu đầu và đục xấy mảnh xương sọ phơi khô treo ở cửa kho để răn kẻ khác, bọn tòng phạm hoặc bị giết hay đi đày (tr.299). Năm 1728, hai bên định lại biên giới châu Vị Xuyên, mỗi bên đều dựng bia ghi rõ địa giới (tr.301).

Quyển 80. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 5. Mở kỳ thi đình, cho Phan Trước và Phạm Sĩ Ái đỗ Hoàng giáp, 6 người đỗ TS có Nguyễn Văn Lý. Phủ Thừa Thiên có dân xã Dương Sơn huyện Hương Trà theo đạo Gia Tô, họp nhau giảng đạo cầu kinh bị đàn áp. (tr.317).

Quyển 81. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 6. Cho Phan Thanh Giản và Hà [Tông] Quyền được khai phục làm Hàn lâm viện kiểm thảo sung Nội các.

Quyển 82. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 7. Ngô Bá Nhân đóng giữ đồn Châu Đốc, bảo hộ nước Chân Lạp. Chưởng Tả quân, lĩnh Tổng trấn thành Gia Định Lê Văn Duyệt chết, truy tặng Thái bảo, Quận công. Cho thử luyện bạc ở các mỏ thuộc Tuyên Quang và Thái Nguyên.

Quyển 83. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Tháng 9. Bắt đầu đặt viện Đô sát. Dùng bọn VNL Ngô Dưỡng Hạo 6 người làm lục khoa Cấp sự trung. Sắp xếp lại Án sát sứ. Cho Ngô Huy Tuấn, nguyên Án sát Hưng Hóa, quyền thự Bố chính không phải kiêm nhiệm Án sát sứ nữa.

Quyển 84. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Tháng 9 nhuận. Đổi đặt phó Lãnh binh cho 6 tỉnh: Nghệ An, Hà Nội, Nam Định, Sơn Tây và Bắc Ninh. Triệu các Đốc học các địa phương về Kinh ra mắt vua. Sai đúc tiền Minh Mệnh phi long.

Quyển 85. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 10. Bắt đầu sai chia hạt từ Quảng Nam trở vào Nam (tr.393). Thanh tra các kho của nhà nước.

Quyển 86. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 11. Cho triệt hạ nhà thờ, nhà giảng đạo Gia Tô ở Quảng Trị. Tỉnh Phú Yên không mưa, giá gạo lên cao. Vua sai phát 10.000 hộc thóc kho, giảm giá bán ra cho dân; ai muốn vay cũng cho. Huyện Đồng Xuân có bệnh dịch lây chết đến hơn 1.000 người.

Quyển 87. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Nhâm Thìn 1832, Minh Mạng năm thứ 13. Từ Tháng 12. Khai mỏ vàng Cổ Đạo ở Bằng Thành thuộc Thái Nguyên, mỗi năm nộp 11 lạng vàng 5 tuổi. Tuần phủ An Giang Ngô Bá Nhân tâu việc chia tách, đặt xã huyện, vua y cho.

Quyển 88. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 1, ban yến tiệc cho các đình thần. Ngày Canh Dần xây dựng điện Thái Hòa, cửa Đại Cung và cửa Ngọ Môn. Tên phản thần nước Chân Lạp là Ốc Nha Cố cầu viện quân Xiêm sang quấy rối cướp bóc. Ngô Bá Nhân đưa thư nhờ nước Xiêm đánh dẹp chứ nước ta không động binh. Vua khen.

Quyển 89. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 2, xây đắp thành tỉnh Nam Định. Thự phó vệ úy Thần sách Tiền vệ Ngô Văn Trạch sung chức Giám tu. Giá gạo tỉnh Bắc Ninh tăng vọt, vua sai đem 30.000 hộc thóc bán rẻ hoặc cho vay.

Quyển 90. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 3, bắt đầu đặt đồn Phú Quốc thuộc Hà Tiên. Tỉnh Hải Dương có bệnh dịch. Quan tỉnh xin lấy tiền kho mua thuốc chữa bệnh cho dân. Vua y cho. Xây dựng tỉnh thành An Giang. Tuần phủ An Giang Ngô Bá Nhân tâu bày cách điều hành. Vua nghe sai khẩn trương (tr.503).

Quyển 91. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 3, thổ phỉ Ninh Bình là bọn Quách Tất Công, Quách Tất Tại vây đánh phủ thành Thiên Quan rất gấp. Vừa đúng lúc lãnh binh Trần Hữu Lễ đem quân và voi tiến đánh lui được giặc, Lễ bị nhiều vết thương, nhưng cũng giải vây được Thiên Quan. Đảng giặc ở Ninh Bình Lê Duy Nhiên liên kết với con của phòng ngự sứ Đinh Thế Đội là Đức và Sảng, chúng đem hơn 2000 đồ đảng cướp bóc châu Đà Bắc thuộc Hưng Hóa, đánh phá đồn Vạn Bờ. Thự Bố chính Ngô Huy Tuấn báo lên Hộ đốc Sơn-Hưng-Tuyên Hồ Hựu. Vua trực tiếp điều phối binh tướng các nơi chống cự lại. Biên soạn ngọc điệp

Quyển 92. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 4. Bọn giặc Ninh Bình từ Chi Nê tràn xuống bến đò Hoa Đế cướp của và thóc dân rồi đi. Thổ phỉ Hưng Hóa đánh thành Hưng Hóa cả 4 mặt, quan tỉnh là Ngô Huy Tuấn và Trần Ngọc Lâm cố sức chống đánh, giặc bị chết hơn 100 tên nên rút đi. Đảng giặc ở Hưng Hóa do Nguyễn Văn Trù tụ tập hơn 1.000 quân đánh phá Lâm Thao, viện binh đến giặc kéo đi. Lại sai biên soạn bộ Thực lục về Liệt thánh (các chúa Nguyễn).

Quyển 93. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 4. Hoàn thành việc xây dựng điện Thái Hòa, cửa Đại Cung, cửa Ngọ Môn.

Quyển 94. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 5. Thự phủ Hưng Hóa là Ngô Huy Tuấn tâu bày tình hình bọn thổ phỉ trong châu. Ngô Huy Tuấn thân đem quân và voi đi Thanh Xuyên đánh giặc. Tuần phủ An Giang Ngô Bá Nhân chết.

Quyển 95. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 5. Ngô Huy Tuấn, thự Tuần Phủ Hưng Hóa đem quân và voi đi đánh thổ phỉ ở Văn Bàn. Vừa mới đến đồn Đông Quang thì tên nghịch là Hoàng Kim Thịnh tự đem súng ống đến cửa quân đầu thú. Lê Văn Khôi làm loạn.

Quyển 96. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 6. Trương Nghiêm, Tịnh Bá Dao kết bè đảng hơn 1.000 người đánh phá huyện lỵ Tứ Kỳ bị quan quân đánh giết cả Nghiêm và Dao. Thự Tuần phủ Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn thu phục được đồn Trấn Hà thuộc châu Văn Bàn.

Quyển 97. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 6. Sứ thần Nam Chưởng đến Kinh đô dâng sản vật và quốc thư.

Quyển 98. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 6. Án sát Cao Bằng Phạm Đình Trạc truy nã bắt được con Lê Văn Khôi là Văn Bảo, Văn Hổ và thân thuộc 14 người. Bọn đầu sỏ phản nghịch Lê Duy Lương, Lê Duy Nhiên bị bắt đóng cũi giải về Kinh.

Quyển 99. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 7. Cho xử tử bọn Lê Duy Lương bằng lăng trì. Thủ cấp Lương đem bêu ở Biên Hòa rồi chuyển ra bêu ở Bắc, sau rồi ném xuống biển.

Quyển 100. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 7. Vỡ đê ở Hưng Yên. Tỉnh Bình Thuận gạo kém, cho giảm thuế thân 3/10, thóc đến năm Minh Mạng 16 mới thu.

Quyển 101. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 8. Tỉnh Bình Định giá gạo cao vọt, cho hoãn thóc tô đến năm Minh Mạng 15, 16 mới thu. Bàn xét công dẹp thổ phỉ ở Bắc Kỳ, Ngô Huy Tuấn được thưởng quân công gia 1 cấp. Hạng ưu 8 người; Hạng bình 8 người; Hạng thứ 8 người.

Quyển 102. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 8. Cho Bố chính Định Tường là Ngô Bá Tuấn, hộ lý ấn quan phòng Tuần phủ Định Tường.

Quyển 103. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 8. Nông Văn Vân họp bọn 300 người quấy rối châu Bạch Thông Thái Nguyên, thiết lập 2 đồn canh ở châu Bảo Lạc giáp địa phận Cao Bằng, rồi chiếm cứ thôn Bình Lãng huyện Thạch Lâm.

Quyển 104. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 8. Nông Văn Vân đánh Hàm Yên. Lãnh binh Thái Nguyên Nguyễn Văn Cáo bị hãm đồn chết. Vua bảo bộ Công: “Trong hải phận Quảng Ngãi có một dải Hoàng Sa, xa trông trời nước một màu, không phân biệt được nông hay sâu. Gần đây thuyền buôn thường mắc cạn. Nay nên dự bị thuyền mành đến sang năm sẽ phái người tới đó dựng miếu lập bia và trồng nhiều cây cối. Ngày sau cây cối to lớn xanh tốt người dễ nhận biết, ngõ hầu tránh được nạn mắc cạn. Đó cũng là việc lợi muôn đời” (tr.743).

Quyển 105. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 9. Thự Tuần phủ Ngô Huy Tuấn căn cứ vào tình báo tâu lên là đồn Đông Quông ở châu Thủy Vĩ, tiếp giáp với đầu tỉnh Tuyên Quang không thể không phòng bị trước. Tổng đốc Sơn-Hưng-Tuyên Lê Văn Đức đánh giải vây tỉnh thành Thái Nguyên, Nông Văn Vân thua chạy.

Quyển 106. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 9. Thự Trấn thủ Ngô Huy Tuấn phái Lãnh binh Bùi Văn Đạo đem binh và voi hiệp với Lê Văn Đức và Tham tán quân vụ Nguyễn Công Trứ. Tổng đốc đạo Tuyên Quang Lê Văn Đức cùng Tham tán Nguyễn Công Trứ chia đường tiến đánh Nông Văn Vân.

Quyển 107. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 9. Thự Trấn nhân trong bọn nghịch tặc Phiên An là Nguyễn Văn Bột, nói vu cho Ngô Bá Tuấn bao dung chúng, vua chưa tin bảo chờ xác minh. Triều đình lấy lại được đồn Đông Quông. Chia huyện Thanh Xuyên ở Hưng Hóa làm 2 huyện: Thanh Sơn và Thanh Thủy. Quân 2 đạo của Tuyên Quang, Tổng đốc Lê Văn Đức và Tham tán Nguyễn Công Trứ tiến đến đồn Phúc Nghi, giặc biết tin chạy trốn cả.

Quyển 108. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 10. Tám anh em Nguyễn Khắc Hòa, thổ Tri châu Thất Tuyền tỉnh Lạng Sơn bao vây đánh úp Tuần phủ Lạng – Bình là Hoàng Văn Quyền ở trạm Lạng Chung, Quyền bị bắt. Vua giận, chờ bắt được về sẽ trị tội nặng. Người đạo Gia Tô ở Hưng Nguyên tụ họp bị Tổng đốc Tạ Quang Cự phái biền binh đi lung bắt 14 người.

Quyển 109. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 10. Truy khai phục nguyên hàm cho Phó quản cơ cơ Biên Hùng tỉnh Biên Hòa Ngô Văn Hóa bị chết trận nhưng bị báo sai, nay ban cấp tiền tuất và thưởng thêm cho gia đình 20 lạng bạc. Hơn 1.000 quân Nông Văn Vân ở Thái Nguyên tiến đến sát tỉnh thành, Tổng đốc Nguyễn Đình Phổ làm tờ phi báo. Án sát Quảng Yên Doãn Văn Xuân tâu do thám được có 700 tên phỉ xâm lấn đồn An Châu (h. An Bác, Lạng Sơn). Giáo trưởng đạo Gia Tô Tây Dương là Tây Hoài Anh và Phan Văn Kinh bị giam trong ngục, nhưng vẫn cứ rao giảng đạo, bèn cho đi an trí nơi đồn thú Ai Lao, cấm không được đi lại với người ngoài. Tuần phủ Lê Đạo Quảng tiến đóng ở đầu hạt Tiên Yên, báo tin do thám được em Lê Văn Khôi là Văn Khoa chiêu mộ được 3.000 phu mỏ đều là người nhà Thanh, thông đồng với thổ ty Lạng Sơn lùa dân nổi lên ứng nghĩa. Lấy Ngô Thế Vinh làm Lang trung bộ Lễ.

Quyển 110. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 10. Tỉnh Sơn Tây có bọn phỉ quấy nhiễu hạt phủ Vĩnh Tường. Tôn Thất Bật và Nguyễn Văn Sĩ đem binh và voi đi trấn áp, Sĩ chết trận, Bật bị thương, nhưng phỉ cũng rút vào rừng (tr.854). Sai bộ Binh truyền dụ Đề đốc quân vụ Phạm Văn Điển và Phó là Lê Thuận Tĩnh trước sai đem binh đóng ở Hà Nội, nay phải đến Sơn Tây để tiểu phỉ rồi từ đó theo đường tắt lên Thái Nguyên. Lại dụ cho tỉnh Bắc Ninh chuẩn bị sẵn 15 cỗ súng và thuốc đạn để khi Phạm Văn Điển đến thì giao cho y. Cho Phó lãnh binh Hải Dương Nguyễn Thọ Tuấn làm Vệ úy sung Lãnh binh hiệp cùng Tạ Quang Cự và Vũ Văn Cừ bàn bạc việc quân.

Quyển 111. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 11. Tướng giặc ở Hà Nội là Hoàng Vũ Côn và Đặng Đình Nghiêm họp bọn lén lút ở huyện Từ Liêm. Quản phủ Hoài Đức Ngô Văn Thụy đem binh đi vây bắt, nhưng vì binh ít bị giặc giết. Tổng đốc đạo Thái Nguyên Nguyễn Đình Phổ đem binh đánh dẹp được trong đó có công của Phó quản cơ Ngô Văn Giai, Giai được thưởng quân công 1 cấp và một đồng tiền Phi Long hạng nhỏ. Tỉnh Sơn Tây có bọn giặc từ Thái Nguyên đến quấy rối địa hạt Sơn Dương. Bọn phỉ Tuyên Quang lén lút nổi lên ở đồn Trinh châu Đại Man, trưởng đồn Trần Văn Cán vì quân ít bỏ đồn chạy trốn. Tổng thống quân vụ đạo Lạng - Bình Tạ Quang Cự đánh phá được đồn Quang Lang (Lạng Sơn). Tuần phủ Lạng Sơn - Cao Bằng Lê Đạo Quảng từ Bắc Ninh về đến Quảng Yên, lấy thổ ty, thổ mục dân tráng tiến đánh châu Tiên Yên. Tỉnh Bắc Ninh có bọn cướp vài trăm tên đánh phá nha huyện Yên Thế, thả tù phạm, đốt các công văn rồi rút vào miền rừng Thái Nguyên. Thự Tuần phủ Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn xin mộ dân ngoại tịch biết về súng để điều khiển. Vua y cho. Án sát Lạng Sơn Trần Huy Phác đem tình hình tỉnh thành được giải vây tâu lên. Tướng giặc ở Hà Tĩnh là Phan Bô lén lút nổi lên ở huyện Thạch Hà, binh ở tỉnh phái đi không đánh giết được tên nào; lại còn bị chúng đánh giết rồi rút.

Quyển 112. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 11. Tổng đốc quân vụ đạo Tuyên Quang Lê Văn Đức, Tham tán Nguyễn Công Trứ tiến đánh ổ giặc ở Vân Trung, bắt tù binh mới biết Nông Văn Vân từ sau khi thua ở Tuyên Quang đã lên Cao Bằng, còn căn cứ Vân Trung chỉ giao cho quân lính giữ. Qua khai thác tù binh và tin thám báo được biết Nông Văn Vân đang ẩn nấp ở núi Ngọc Mạo. Tạ Quang Cự từ thành Lạng Sơn chỉ huy binh và voi tiến lên Cao Bằng. Hộ phủ Quảng Yên Vũ Tuấn tâu có hơn 60 chiếc thuyền đánh cá của nhà Thanh vượt qua hải phận Vân Đồn thuộc Ba Phong (tức Nghiêu Phong Quảng Yên). Vua sai bộ Lễ đưa công văn sang Tổng đốc Lưỡng Quảng bắt họ quay thuyền về nước. Bọn phỉ trốn ở Hà Nội là Hoàng Vũ Côn, Đặng Đình Nghiêm tụ tập ở huyện hạt Hoài An cùng bọn Quách Tất Công, Quách Tất Tại định khởi sự, bị quân của phủ Ứng Hòa chặn đánh, chỉ có 2 tên thủ lĩnh Côn, Nghiêm chạy thoát. Tạ Quang Cự, Vũ Văn Từ và Nguyễn Thọ Tuấn đến trạm Thọ Chung. Tuấn bị bệnh phải lưu lại đây, Bọn Cự tiến đến Lạc Dương (h.Thất Tuyền), có vài trăm tên phỉ xông ra đánh lại quan quân. Hỏi ra mới biết đây là sào huyệt của bọn Nguyễn Khắc Hòa, Nguyễn Khắc Thước. Bọn Cự bèn đóng quân lại tìm cách tiêu diệt chúng rồi dâng sớ về triều. Vua chỉ thị phải bằng mọi cách bắt cho được 2 tên đó. Tuần phủ Lạng - Bình Lê Đạo Quảng khi đến tỉnh thành Lạng Sơn thì dâng sớ về triều. Vua dụ: phải ở lại Lạng Sơn để vỗ về dân chúng.

Quyển 113. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 12. Nguyễn Khắc Thước ở Lạng Sơn lại họp bọn với bọn phỉ trốn ở Quảng Yên là Dương Bá An, Hoàng Ất An lén lút nổi lên ở châu Yên Bác, thổ hào giữ đồn An Châu là Nông Quang Khanh không địch được. Tạ Quang Cự và Vũ Văn Từ thu phục được tỉnh Cao Bằng. Thế là 4 tỉnh Tuyên Quang, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Cao Bằng đã yên ổn cả. (tr.903). Cho Ngô Tá Đàm thăng thự Vệ úy vệ Tiền Phong hữu. Giặc Xiêm tiến sát tỉnh lỵ Hà Tiên, Ngô Văn Loan đem một toán quân đánh giặc đánh chìm 3 thuyền giặc, nhưng giặc đông nên Loan bỏ chạy.

Quyển 114. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 12. Bộ sách Hội điển toát yếu 14 q. làm xong. Cho Cai đội Ngô Văn Thắng làm Ngoại ủy quản cơ. Giặc Xiêm xâm phạm đồn Châu Đốc, An Giang bị thất thủ.

Quyển 115. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 12. Lê Văn Đức và Nguyễn Công Trứ tiến quân đến Ngọc Mạo thì Nông Văn Vân đã rút khỏi đó, bèn thiêu đốt hết nhà cửa. Tạ Quang Cự tâu đã bắt được Tham đốc Nguyễn Khắc Trương của giặc và bắt được bố con Lê Văn Điềm là em con nhà chú với Lê Văn Khôi, sẽ đóng cũi giải về Kinh sau. Tướng nước Xiêm Lạt Xà Lận và Chiêu Vàng Na mang 1.000 quân xâm nhiễu một số nơi ở phủ Cam Lộ (Quảng Trị). Tuần phủ Nguyễn Tú điều 300 quân tiến đánh.

Quyển 116. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Quý Tỵ 1833, Minh Mạng năm thứ 14. Tháng 12. Giặc Xiêm xâm lấn đất Trấn Tĩnh thuộc Nghệ An. Án sát Cao Bằng Trương Sĩ Quản tâu tuy đã thu phục được Lạng Sơn, Cao Bằng nhưng các thủ lĩnh giặc vẫn chưa bắt được, sợ khi quan quân rút về, thành trì chưa được vững bền, quân nhu thiếu thốn, thì e chưa chắc được yên.

(Hết tập ba)

Quyển 117. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 1. Tham tán quân thứ An Giang Trương Minh Giảng và Nguyễn Xuân đánh tan giặc Xiêm ở sông Cổ Hồ, chúng lùi về đồn Châu Đốc. Quách Công Quế tụ tập đồ đảng ở Trạch Lâm (Tống Sơn, Thanh Hóa), quan quân sở tại giết được 1 tên bắt 1 tên, chúng rút vào rừng núi. Theo lời khai của tên bị bắt, Tuần phủ Nguyễn Khả Bằng tiến quân vào làng Kỳ Lão (Phụng Hóa, Ninh Bình), thì chúng đều tan chạy cả. Quan ở quân thứ Gia Định tâu có tin Lê Văn Khôi đã chết vì bệnh phù thũng, con Khôi là Lê Văn Cù mới lên 8 tuổi tôn lên làm Nguyên súy. Tuần phủ Lạng Sơn Lê Đạo Quảng tâu tên nghịch Nguyễn Khắc Thước ẩn hiện ở rừng Yên Châu, đang lùng bắt chưa được. Bọn giặc Tuyên Quang lén lút nổi lên ở tổng Thổ Hoàng, châu Đại Man hàng 400 người. Đắp đê mới ở 2 tỉnh Hà Nội và Bắc Ninh hơn 650 trượng. Nông Văn Vân tụ tập xâm lấn niền thượng du Cao Bằng.

Quyển 118. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 1. Đạo quân Hà Tiên lấy lại được tỉnh lỵ. Tổng đốc quân vụ đạo Cao Bằng Tạ Quang Cự tiến đến đồn Nhượng Bạn, quân giặc đều ẩn trong rừng. Án sát đạo Thái Nguyên Nguyễn Mưu cùng Phó lãnh binh Nguyễn Văn Ứng đem hơn 1000 biền binh và 5 thớt voi tiến đến Băng Thành, Cổ Đạo để hội tiểu thổ phỉ Tuyên Quang. Nông Văn Sỹ, đồ đảng giặc Tuyên Quang lại tụ tập hơn 1.000 tên chống lại quan quân.

Quyển 119. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 2. Sai thự Hữu quân Nguyễn Văn Xuân quyền lĩnh Tổng đốc An-Tĩnh, sung phó Vệ úy vệ Trung nhất Ngô Tài Đắc đem quân trong vệ đi theo. Nguyễn Khắc Thước ở Lạng Sơn tụ tập bọn tội phạm Dương Ba An lẩn lút ở rừng An Châu. Tuần phủ Lê Đạo Quảng điều quân và voi chiến cùng quân lính các tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương, Quảng Yên cùng đi hội tiểu. Đạo quân Cao Bằng đánh nhau với giặc ở Đinh Lĩnh, bất lợi, Tạ Quang Cự và Vũ Văn Từ đều bị cách tước phong. Điều thú binh vệ Nghĩa võ Lạng Sơn đến Cao Bằng theo Tạ Quang Cự đánh giặc.

Quyển 120. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 2. Thự Vệ úy Hữu vệ dinh Tiền Phong Ngô Tá Đàm bắn đại bác đánh giặc, bỗng trúng đạn từ trong thành bắn ra bị thương rồi chết. Bọn giặc ở Tuyên Quang hơn 3.000 tên vây đánh đồn Ninh Biên. Thự Tuần phủ Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn tâu hiện có ước 4.000 quân Xiêm kéo đến đồn châu Ninh Biên. Đổi tên đồn Ninh Biên (Tuyên Quang) thành đồn An Biên. Cho Ngô Văn Trạch làm Phó vệ úy Tiền vệ Thần Cơ.

Quyển 121. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 3. Thự Tuần phủ Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn tâu xin tha cho những phạm nhân đã theo giặc mà tự đầu thú. Vua ra lệnh lấy đó làm luật nhất loạt thi hành (tr.90).

Quyển 122. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 3. Doãn Phú thự Phó vệ úy Hữu vệ dinh Thần Cơ trước được phái đi việc quân ở Bắc Kỳ, vì đi trận bị thương chết. Ngô Huy Tuấn, Tuần phủ Hưng Hóa tâu xin mộ dân ngoại tịch dồn cho đủ 5 đội, đặt làm cơ thứ 2 của Hưng Hóa để điều khiển lúc lâm sự. Vua cho phép quyền biến thi hành (tr.112).

Quyển 123. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 3. Toán giặc ở đạo Thái Nguyên tràn xuống Chợ Rã, Chợ Mới. Tư lấy quân ở Nam Định, Hà Nội mỗi tỉnh 500 quân tinh nhuệ và 3 thớt voi chi viện cho Thái Nguyên. Sai Nguyễn Đình Phổ, Tổng đốc Ninh-Thái mang 700 biền binh và 3 thớt voi tiến lên Thái Nguyên dẹp giặc.

Quyển 124. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 4. Bộ biền 2 tỉnh Bắc Ninh, Hải Dương hợp sức bắt giặc ở Văn Giang. Vua khen và thưởng 7 người, có Ngô Văn Giai, Quản cơ cơ Chính võ, thăng Vệ úy, trật tòng tam phẩm, vẫn giữ chức Quản cơ . Tú tài các khoa tuổi từ 40 trở lên ở các địa phương được gọi về Kinh để sát hạch lại có 159 người. Kết quả: 7 người hạng ưu, được bổ làm huấn đạo nhưng thự chức giáo thụ; 81 người hạng bình được dùng làm huấn đạo. Các hạng thứ và liệt cho làm hành tẩu ở 6 bộ (từ Quảng Bình vào Nam); còn những người quán từ Hà Tĩnh ra Bắc thì cho về học tập lại (tr.141).

Quyển 125. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 4. Nông Văn Vân ở Tuyên Quang gửi thư phản gián cho Tổng đốc Ninh-Thái Nguyễn Đình Phổ, muốn mưu tư thông (tr.168). Tạ Quang Cự, Vũ Văn Từ, Lê Đạo Quảng đạo Cao Bằng chia 3 đường tiến đến Thông Nông, bọn giặc bèn bỏ trốn.

Quyển 126. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 5. Hoãn khoa thi hương năm nay ở trường Gia Định. Tham tán Nguyễn Công Trứ đạo Tuyên Quang đánh phá đảng giặc ở Lục Yên. Tuần phủ Thanh Hoa Nguyễn Khả Bằng và Thự phủ Hưng Hóa Ngô Huy Tuấn tâu báo quân nước Nam Chưởng đã lui. Vua lệnh cho rút quân biên phòng về. Đảng giặc ở Lục Yên (Tuyên Quang) tràn xuống địa phận xã Bảo Ái thuộc Thu Châu. Thổ tri châu xin quân tiếp ứng.

Quyển 127. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 5. Trần Xuân Bảng (người Nam Định), Ngô Sĩ An (người Bắc Ninh) đánh trống dâng văn, bí mật điều trần phương lược đánh thành Phiên An. Vua cho là trò trẻ con. Vua sai truyền dụ Tạ Quang Cự về Nghệ An cung chức, Vũ Văn Từ về Kinh.

Quyển 128. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 6. Toán thổ phỉ Tuyên Quang hơn 200 tên chiếm giữ đồn Phù Loan (Vị Xuyên), bị dân Man đánh úp thua chạy. Thăng Cai đội dinh Vũ Lâm, Ngô Tài Đắc lên Phó vệ úy Cấm binh.

Quyển 129. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 6. Nông Văn Sĩ, Nông Văn Hoành tụ tập ở địa hạt Cảm Hóa (Thái Nguyên) hơn 1.000 người chia làm 3 đạo chốt chặn các nơi thuộc Cao Bằng, Bắc Cạn, Lạng Sơn mưu chặn đường quân lương của triều đình (tr.240). Quân tỉnh Sơn Tây và Hà Nội đánh tan được toán giặc mới từ Phù Ninh tràn qua Thanh Ba. Nông Văn Vân cùng Bế Văn Cận hội quân đánh địa hạt Thông Nông (Cao Bằng). Bọn giặc Thái Nguyên xâm chiếm đồn Bắc Cạn, người cai đội giữ đồn bỏ đồn về giữ Cao Khâu. Lãnh binh Sơn Tây Đoàn Văn Cải đánh tan toán giặc ở chợ Phú Lễ (Thạch Thất). Lại sai Tổng đốc An-Tĩnh Tạ Quang Cự đi Cao Bằng. Nông Văn Vân xâm lấn bức bách Cao Bằng, quan quân bỏ thành chạy lui về đóng giữ đồn Na Lĩnh (Lạng Sơn).

Quyển 130. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 6. Quân địa phương Cao Bằng từ La Lãnh lại lui về giữ đồn Lạc Dương. Lãnh binh Thái Nguyên Tống Văn Trị đánh lấy lại được đồn Bắc Cạn.

Quyển 131. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 7. Tổng đốc Ninh-Thái Nguyễn Đình Phổ thân đem quân và voi đóng ở tỉnh thành Thái Nguyên, phó Lãnh binh Bắc Ninh Phạm Phi đóng ở đồn Chợ Mới để tiếp ứng cho đạo quân Tống Văn Trị ở Bắc Cạn. Sai Phó vệ úy vệ dinh Thần Cơ Ngô Văn Trạch, gồm 10 người đi Cao Bằng theo Tạ Quang Cự đánh giặc. Mở khoa thi hương ở trường Thừa Thiên và Nghệ An lấy đỗ cử nhân 46 người (Thừa Thiên 30; Nghệ An 16).

Quyển 132. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 7. Nước Hòa Xá sai sứ đến cống. Thế thứ của quốc vương đến nay 10 đời (tr.306).

Quyển 133. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 8. Lê Văn Bột ở Sơn Tây cùng Nguyễn Quang Khải ở Tuyên Quang, Nguyễn Doãn Cao ở Bảo Lạc và Ma Tường Quý ở Vị Xuyên tụ tập hơn 2.000 người đánh phá Thổ Hoàng, xâm chiếm 2 đồn Phúc Nghi và Đại Mãn. Quan tỉnh phái Lãnh binh Nguyễn Văn Quyền đem 200 biền binh đến phối hợp với quân sở tại chống cự. Đổi Ngô Văn Trạch làm Phó vệ úy vệ Nghĩa Dũng dinh Thần Sách vẫn theo quân thứ Cao Bằng đi đánh giặc.

Quyển 134. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 8. Bọn giặc ở Hưng Hóa chiếm đóng các đồn Bảo Nghĩa và Lô Khê (châu Thủy Vĩ), quan tỉnh Ngô Huy Tuấn ủy cho Lãnh binh Bùi Văn Đạo đem 400 biền binh tiến đánh, nhưng không địch được 4.000 quân của chúng, nên bị vây trong đồn (tr.339).

Quyển 135. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 9. Tù nhân bị giam ở Hải Dương có 58 tên, có 2 tên không cho lính ngục cùm chân, tù nhân làm reo, tên cầm đầu bị xử trảm. Lãnh binh Hưng Hóa Bùi Văn Đạo đánh lấy lại được 2 đồn Lô Khê và Bảo Nghĩa.

Quyển 136. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 9. Mở khoa thi hương ở Hà Nội và Nam Định, lấy đỗ 37 người (Hà Nội 28 có Cao Bá Đạt); Nam Định 9. Bọn giặc Tuyên Quang quấy nhiễu đồn Trinh châu Đại Man. Tạ Quang Cự, Nguyễn Tiến Lâm và Hồ Hựu ở đạo Cao Bằng đem hơn 5.900 lính dõng xuất phát từ Cao Bằng để truy lùng Nông Văn Vân ở Vân Trung. Tổng đốc Nguyễn Đình Phổ, Tham tán Nguyễn Công Trứ ở đạo Thái Nguyên đem 4.000 binh dõng và 9 thớt voi để hợp đồng với Cao Bằng, lại sai Án sát Doãn Uẩn đến đồn Bắc Cạn đốc thúc việc vận lương.

Quyển 137. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 10. Lễ khoa Cấp sự trung Ngô Kim Lân dâng sớ khen Nguyễn Hữu Hoàng, Tri phủ Anh Sơn vừa chết. Vua cũng khen Hoàng, thưởng 100 quan tiền sai phủ Thừa Thiên thuê thuyền đưa về quê ở Quảng Nam (tr.385). Đạo quân của Lê Văn Đức, Tổng đốc đạo Tuyên Quang tiến đến châu Lục Yên để phối hợp với quân của Đề đốc Phạm Văn Điển. Tạ Quang Cự, Nguyễn Tiến Lâm và Hồ Hựu ở đạo Cao Bằng tiến đóng Nâm Chử, tiến đánh bọn giặc trong khu vực đó. Nguyễn Công Trứ, Tham tán đạo Thái Nguyên từ Chợ Rã tiến đến Hồng La, Điệp Ải, giặc bỏ trại chạy.

Quyển 138. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 11. Quân của Tạ Quang Cự đóng ở núi Na Tỉnh, quân của Hồ Hựu đóng quân ở Mật Lũng, Nguyễn Tiến Lâm đóng ở Du Lũng cùng chạm trán với 700 tên giặc từ Bế Lĩnh kéo ra, chúng bị thua lui về giữ Kê Lũng, tiếp giáp với Bế Lĩnh. Quân của Lê Văn Đức và Phạm Văn Điển đạo Tuyên Quang, chia làm 3 đạo, đồng loạt tiến lên.

Quyển 138. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 11. Án sát Thái Nguyên Doãn Uẩn tâu: Đồn trại ở Chợ Rã đã được sửa sang bền vững, các ngả đường đều đặt chốt canh phòng nghiêm ngặt, lương thảo đầy đủ. Vua chỉ dụ cho Cao Bằng và Tuyên Quang phải chở nhiều thuốc men đến để điều trị cho quân lính bị thương hoặc bị bệnh.

Quyển 140. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 12. Nguyễn Đình Phổ và Nguyễn Công Trứ đạo Thái Nguyên tiến quân đến vùng núi Giai Lạc, tổng Vân Quang, nơi Tổng nhung Nông Văn Sĩ quảng trị dân, bèn chia quân ra lùng bắt tên Triệu người nhà Thanh ngụ ở Nhạn Môn châu Bạch Thông kết đảng với tên Sĩ và lấy lại được 1 thớt voi đã mất trước kia.

Quyển 141. Thực lục về Thánh Tổ Nhân Hoàng đế

Giáp Ngọ 1834, Minh Mạng năm thứ 15. Tháng 12. Ba đạo quân của Tuyên Quang, Cao Bằng, Thái Nguyên họp ở Vân Trung để phối họp vây bắt Nông Văn Vân. Tạ Quang Cự thân đốc biền binh Cao Bằng lùng sục khắp miền núi Biểu Lũng, Hiểm Lũng thuộc Thanh Qua bắt được 15 súng các loại của giặc.

(Còn tiếp)

Từ khóa: Đại Nam thực lục, Minh Mạng